Ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις από την ημέρα DNA

Χθες Πέμπτη 18 Απριλίου 2013 στο Ίδρυμα Ευγενίδου διοργανώθηκε μία πολύ όμορφη ημερίδα με θέμα τα 60 χρόνια DNA. Ήταν μία πολύ καλά οργανωμένη και με ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις ημερίδα. Ίσως ένα από τα αρνητικά στοιχεία είναι πως λόγω της πίεσης του χρόνου δεν έγινε καμία συζήτηση των ομιλητών με τους παρευρισκόμενους στην αίθουσα του Ιδρύματος Ευγενίδου. Όμως, τα ενδιαφέροντα στοιχεία που ακούσαμε μας αποζημίωσαν αν και εκτιμώ πως αρκετοί από εμάς θα είχαν τη διάθεση να διατυπώσουνε διάφορα ερωτήματα.

Καταγράφω ορισμένα στοιχεία που μου άρεσαν και τα βρήκα ενδιαφέροντα:

1. Από την ομιλία του κ. Θάνου συγκράτησα το γεγονός, πως ακόμα και ζωντανή να ήταν η Rosalind Elsie Franklin (απεβίωσε στις 16 Απριλίου του 1958) δεν θα μπορούσε να πάρει μέρος στην απονομή του βραβείου Νόμπελ για τη δομή του DNA, καθώς αυτό δίνεται το μέγιστο σε τρία άτομα. Από την άλλη είναι γνωστό, πως το βραβείο απονέμεται μόνο σε εν ζωή επιστήμονες, για αυτό το μοιράστηκαν οι Watson, Crick, Wilkins. Βέβαια ο ομιλητής υποστήριξε πως αν ήταν εν ζωή η Franklin, πιθανόν να έπαιρνε το Νόμπελ Χημείας εκείνης της χρονιάς μαζί με τον Wilkins.
2. Από την ομιλία του κ. Κόλλια συγκράτησα τα εξής:
   1. Η ερευνητική του ομάδα όταν ο ίδιος βρισκόταν στο Παστέρ, ήταν από τις πρώτες παγκοσμίως που κατόρθωσαν να μετατρέψουν ένα ερευνητική εύρημα σε άμεσα εφαρμόσιμο θεραπευτικό σκεύασμα. Παρουσίασε μέρος της εργασίας τους με τον TNF (Tumor Necrosis Factor), όπου διαπιστώνοντας πως αυτός ο παράγοντας σχετίζεται με την ρευματοειδή αρθρίτιδα κατόρθωσαν να παράξουν μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του TNF και ουσιαστικά να εμποδίζουν την εξέλιξη της αρθρίτιδας. Όπως ο ίδιος μας είπε, ήταν και από τις πρώτες προσπάθειες διαγονιδιακών knock-out ποντικών, όπου με απενεργοποίηση ορισμένων γονιδίων τους μπορούσαν να εμφανίσουν αρθρίτιδα και επομένως να χρησιμοποιηθούν ως μοντέλα για την δοκιμή διαφόρων φαρμακευτικών παρασκευασμάτων.
   2. Επίσης άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η παρουσίαση του άρθρου “The Architecture of Complexity“, του Herbert Simon το 1962, που βάζει τις βάσεις για τη λογική της πολυπλοκότητας και της αναδυόμενες ιδιότητες ως αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων. Μάλιστα όπως μας είπε (δεν το έχω διαβάσει το άρθρο), σε αυτό αναφέρεται και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα με τον ωρολογοποιό το οποίο προσπαθεί να εξηγήσει με απλό τρόπο πώς τελικά δομούνται τα πολύπλοκα συστήματα, όπως είναι τα βιολογικά συστήματα.
3. Από την ομιλία του κ. Μοσχονά, ο οποίος είναι και ο μοναδικός Έλληνας που συμμετείχε στην ανάλυση του ανθρώπινου γονιδιώματος, συγκράτησα τα εξής:
   1. Πώς το πρόβλημα στη Βιολογία δεν είναι σήμερα η παραγωγή δεδομένων και πληροφοριών, αλλά η αξιοποίησή τους. Ουσιαστικά μας μετέφερε μία ανάλυση από βάσεις δεδομένων όπου καταγράφονται διάφορα πρωτεϊνικά μόρια για να μας δείξει το βαθμό αλληλοσυσχέτισής τους και το πόσο μπορούν όλα αυτά τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα ελεύθερα στο διαδίκτυο, να αξιοποιηθούν για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Κρίνω πως έκλεισε το μάτι στις μελλοντικές γενιές των Βιολόγων, να ασχοληθούν με τον κλάδο της Βιοπληροφορικής.
   2. Μας παρουσίασε και μία σχετικά πρόσφατη ανακάλυψη, τον Bioprinter (Βιοεκτυπωτή) από την εταιρεία Organovo, που ενδεχομένως να αλλάξει αρκετά την τεχνολογία των βιοεπιστημών.
4. Από την ομιλία του κ. Χατζόπουλου, συγκράτησα (κυρίως μου κάνανε εντύπωση):
   1. Το φυτό Amorphophallus titanum, που είναι αυτό με τη μεγαλύτερη ταξιανθία χωρίς διακλαδώσεις.
   2. Το φυτό Wolffia arrhiza, το μικρότερο σε μέγεθος φυτό.
   3. Το φυτό Paris japanica, που είναι το φυτό με το μεγαλύτερο μέγεθος γονδιώματος που έχει βρεθεί, 150 δισεκατομμύρια ζεύγη βάσεων μέσα σε 40 χρωμοσώματα.
5. Από την ομιλία του κ. Μάλλιου, συγκράτησα τη “Σύμβαση του Οβιέδο” που υπογράφηκε το 1997 από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, σχετικά με την Προστασία των Δικαιωμάτων και της Αξιοπρέπειας του Ανθρώπινου Όντος σε σχέση με τις εφαρμογές της Βιολογίας και της Ιατρικής. Όπως αναφέρεται στη Βικιπαίδεια “Η Σύμβαση επεκτάθηκε στο Παρίσι το 1998 με άρθρα που αφορούν στην κλωνοποίηση”.

Το Amorphophallus titanum (Πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Wolffia Arrhiza (Πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Paris japonica (Πηγή: Βικιπαίδεια)

Εν κατακλείδι, αν θέλω να κάνω μία συνολική αποτίμηση της ημερίδας, είναι πως όλοι οι συμμετέχοντες καταλήγουν σε δύο βασικά συμπεράσματα: ας ξεχάσουμε την κατά μόνας εργασία. Η Βιολογία είναι μία επιστήμη με στιβαρά θεμέλια, η οποία πρέπει να συνεργαστεί με άλλους όμορους επιστημονικούς κλάδους όπως η Φυσική και η Χημεία, ακόμα και με κλάδους διαφορετικής επιστημολογίας όπως είναι τα Μαθηματικά, η Πληροφορική, η Μηχανική, κ.ά. Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσει ο σύγχρονος Βιολόγος να αποτιμήσει την πλούσια διαθέσιμη πληροφορία και ταυτόχρονα να αναδείξει την υπόλοιπη που είτε είναι καλά κρυμμένη είτε παραμένει άγνωστη.

Το δεύτερο συμπέρασμα είναι πως θα πρέπει να ξεχάσουμε τις βιολογικές μοναδικότητες. Ένα γονίδιο, μία πολυπεπτιδική αλυσίδα, ένα RNA στην πραγματικότητα είναι τίποτα. Η σύγχρονη Βιολογία στηρίζεται στη διαχείριση των -omics, είναι μία ολιστική Βιολογία στη σκέψη, τη διαχείριση και την εφαρμογή. Το γονιδίωμα, το μεταγράφωμα, το πρωτέωμα είναι αυτά που θα αποκαλύψουν τη μαγεία της επιστήμης μας.

Ελπίζω η παρουσία του υπουργού κ. Τσαυτάρη να είναι δηλωτική του ενδιαφέροντός του για τη Βιολογία (άλλωστε ο ίδιος είναι Καθηγητής γενετικής στη Γεωπονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης) και επομένως να σταθεί αρωγός στις επερχόμενες αλλαγές στο Ενιαίο Λύκειο προς όφελος των μελλοντικών γενεών, που θα πρέπει να κατέχουν καταρχάς τη Βιολογική σκέψη και κατά δεύτερον βασικές γνώσεις σε ζητήματα που άπτονται των καθημερινών τους προκλήσεων…