Εργαστηριακές ασκήσεις Βιολογίας: Προτάσεις από τα ΕΚΦΕ

Πηγή: ΕΚΦΕ Ημαθίας

Καθώς η νέα χρονιά των εργαστηριακών ασκήσεων ξεκινά, σκέφτηκα να κάνω μία αναζήτηση – αποτίμηση των φύλλων εργασίας που υπάρχουν διαθέσιμα από τα ΕΚΦΕ (όσα έχουν ιστοσελίδες και αναφέρονται στη λίστα της ΠΑΝΕΚΦΕ) και αναφέρονται στις προτεινόμενες από τις εγκυκλίους εργαστηριακές ασκήσεις ή ακόμα και σε εργαστηριακές ασκήσεις που δεν προβλέπονται αλλά μου φάνηκαν ενδιαφέρουσες.

Για να επιλέξω και να παρουσιάσω τις προτεινόμενες εργαστηριακές ασκήσεις, έχω καθορίσει ορισμένα κριτήρια:

1. Να περιέχονται πληροφορίες που να επιτρέπουν στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς να εξηγούν τα αποτελέσματα του πειράματος. Θα πρέπει οι συμμετέχοντες να γνωρίζουν για ποιό λόγο χρησιμοποιούνται συγκεκριμένα χημικά, γιατί επιλέγονται συγκεκριμένα είδη οργανισμών, γιατί υλοποιούνται επιλεγμένες τεχνικές. Άρα θα πρέπει να προηγείται ή να έπεται ένα πλαίσιο αναφοράς, ως απαραίτητο υπόβαθρο τόσο για μαθητές όσο και για εκπαιδευτικούς ώστε να αξιοποιηθεί διδακτικά το πείραμα.
2. Να αναφέρονται ξεκάθαρα ποιά υλικά και όργανα απαιτούνται για την εργαστηριακή άσκηση, ώστε να μπορεί ο εκπαιδευτικός να την οργανώσει καλύτερα. Θα πρέπει όταν γίνεται η προετοιμασία της εργαστηριακής άσκησης ο εκπαιδευτικός να έχει πλήρη εικόνα για τα υλικά που χρειάζεται, σε τι ποσότητες και σε τι κατάσταση (ορισμένα υλικά π.χ. θα πρέπει να προθερμαίνονται ή θα πρέπει να επωάζονται, κ.τ.λ.)
3. Θα πρέπει να συνοδεύεται από κάποιες ερωτήσεις αξιολόγησης – εμπέδωσης του πειράματος, ώστε να “φορτίζεται” η εργαστηριακή άσκηση με κάποιους στόχους (αν μάλιστα προηγείται ειδική ενότητα όπου αναφέρονται οι στόχοι του πειράματος και η σύνδεσή του με την υπόλοιπη ύλη του μαθήματος, θα είναι ακόμα καλύτερα). Εργαστηριακές ασκήσεις που απλά περιγράφουν μηχανιστικά ένα πείραμα χωρίς καμία ιδιαίτερα πρόταση για διδακτική χρήση του, δεν θα τις συμπεριλάβω. Αν κάποια στιγμή παραβώ αυτό τον κανόνα και προσθέσω εργαστηριακή άσκηση που δεν έχει φύλλο εργασίας, θα το κάνω κυρίως γιατί περιέχει ενδιαφέρουσες πληροφορίες επεξήγησης.
4. Τα υλικά που θα χρησιμοποιούνται δεν θα είναι εξειδικευμένα, αλλά είτε θα υπάρχουν ήδη στα σχολικά εργαστήρια, είτε θα μπορούν να αγοραστούν με χαμηλό κόστος, είτε θα μπορούν να παραχθούν. Εργαστηριακές δραστηριότητες οι οποίες μπορεί να είναι εντυπωσιακές αλλά για να γίνουν απαιτούν εξειδικευμένα και ακριβά υλικά, δεν θα τις συμπεριλάβω στον πίνακά μου.
5. Με ενδιαφέρουν επίσης εργαστηριακές ασκήσεις που είναι σε τέτοια μορφή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα. Δηλαδή, θα επιλέγω αρχεία .pdf ή .doc ή οποιαδήποτε άλλη μορφή που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έχει. Ορισμένα από αυτά τα αρχεία συχνά-πυκνά επιτρέπουν και τη δική μας παρέμβαση για επεξεργασία. Προτείνω σε όσους επιλέξουν κάποια από αυτά και θελήσουν να τα χρησιμοποιήσουν ως πρωταρχικό υλικό για να φτιάξουν περαιτέρω δικό τους, να αναφέρουν τον/την αρχικό/ή δημιουργό. Είναι το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τον κόπο του/της.
6. Η βαθμίδα για την υλοποίηση της εργαστηριακής άσκησης, θα είναι αυτή που λέει ο/η δημιουργός. Βέβαια αρκετές από αυτές μπορούμε να τις κάνουμε και σε διαφορετικές τάξεις-βαθμίδες αλλά δεν έχω κάνει κάποια αλλαγή. Η μόνη αλλαγή που κάνω, είναι πως όσες εργαστηριακές ασκήσεις προτείνονται για το μάθημα “Βιολογία Β Λυκείου, Επιλογής”, τις ενσωματώνω στην Α Λυκείου καθώς όπως γνωρίζουμε αυτό το μάθημα δεν υπάρχει πια και έχει “μεταναστεύσει” στην Α Λυκείου. Επίσης να διευκρινίσω πως χρησιμοποιώ τους τίτλους όπως αυτοί εμφανίζονται από τους δημιουργούς των δραστηριοτήτων.

Η λίστα περιέχεται σε ένα έγγραφο των google-docs το οποίο μου επιτρέπει ταυτόχρονα να την ανανεώνω και να εμφανίζονται οι νέες τις προσθήκες στην ιστοσελίδα. Οπότε να γνωρίζετε πως η λίστα συνεχίζει να ανανεώνεται, καθώς μέχρι αυτή τη στιγμή (13 Οκτωβρίου 2012), έχω ελέγξει μόνο το 1/3 των ΕΚΦΕ. Θα ενημερώνω για τις ανανεώσεις και βέβαια θα ενημερώσω όταν ολοκληρωθεί η λίστα μου. Ολοκληρώθηκε.

Η λίστα έχει έξι στήλες, που αναφέρονται αναλυτικά στοιχεία για κάθε εργαστηριακή άσκηση. Αν σε κάποια εργαστηριακή άσκηση δεν έχει συμπληρωθεί η αντίστοιχη στήλη (π.χ. σε ορισμένες υπάρχει κενό στο “Δημιουργό” της άσκησης) δεν είναι δικό μου, λάθος αλλά δεν αναφέρεται στο φύλλο εργασίας που έχει αναρτηθεί.

Συμβουλή: επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα να ανοίγει αυτόματα ο “Σύνδεσμος” σε νέο παράθυρο (εγώ προσωπικά δεν βρήκα πώς μπορεί αυτό να γίνεται στα google-docs), επιλέγετε με “Δεξί κλικ” τον σύνδεσμο και μετά “Άνοιγμα σε νέο παράθυρο” για να βλέπετε το αρχείο της εργαστηριακής άσκησης. Αν απλά κάνετε “κλικ” πάνω στον σύνδεσμο αυτός θα ανοίξει μέσα στο εμφανιζόμενο πλαίσιο και θα πρέπει να ξαναφορτώσετε τη σελίδα, για να δείτε ξανά από την αρχή όλες τις εργαστηριακές ασκήσεις.

Update 14 Οκτωβρίου 2012: Προστέθηκαν και άλλες εργαστηριακές ασκήσεις από διάφορα ΕΚΦΕ. Αν βρίσκετε κάποιο σύνδεσμο που δεν δουλεύει, ενημερώστε με να το διορθώσω.

Update 14 Οκτωβρίου 2012, 22:02: Ολοκληρώθηκε η λίστα!!! Αν έχω παραλείψει κάποια εργαστηριακή δραστηριότητα που ικανοποιεί τα παραπάνω κριτήρια, ενημερώστε με να την προσθέσω.