Καταπολεμώντας το HIV/AIDS στις τάξεις της Νότιας Αφρικής

Ο οργανισμός eMPathy Trust, δραστηριοποιείται στη Νότια Αφρική με στόχο να παράξει εκπαιδευτικό υλικό που θα ευαισθητοποιήσει τους μαθητές και θα τους ενημερώσει ώστε να μην μολυνθούν από τον ιό HIV. Από το 2005 κυκλοφορεί το βιβλίο “You, Me & HIV” με πλήθος δραστηριοτήτων, επιλεγμένες διδακτικές πρακτικές ενώ προτείνει και σεμινάριο εκπαιδευτικών.

Μία από τις δραστηριότητες είναι η “The Transmission Game”. Στα πλαίσια ενός παιχνιδιού οι μαθητές υποτίθεται πως βρίσκονται σε ένα πάρτη όπου τους προσφέρεται κάποιο ποτήρι με νερό. Οι συμμετέχοντες ενημερώνονται να μην πιουν το νερό καθώς ίσως αυτό περιέχει επικίνδυνα χημικά. Σε κάποιο ποτήρι υπάρχει σόδα, που αντιπροσωπεύει τον ιό HIV. Κάθε μαθητής λαμβάνει μία από τις τρεις πιθανές οδηγίες: 1) οι συμμετέχοντες μπορούν να ανταλλάσσουν υγρά με όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, 2) ο συμμετέχων πρέπει να βρει έναν συνεργάτη και να ανταλλάξει υγρό μόνο με αυτόν, 3) ο συμμετέχων θα πρέπει πάντα να λέει “όχι” σε κάθε αίτημα για την ανταλλαγή υγρών. Οι μαθητές έχουν περίπου πέντε λεπτά για να εμπεδώσουν τις οδηγίες. Ο δάσκαλος τους ζητά στη συνέχεια να σταματήσουν την ανταλλαγή των γρών και τους ρωτά: «Τι νομίζετε ότι κάνετε;». Οι μαθητές θα απαντήσουν ότι έχουν συμμετάσχει σε σεξουαλική επαφή χωρίς προφύλαξη. Ο καθηγητής στη συνέχεια καλεί τους μαθητές να έρθουν προς τα εμπρός για ένα τεστ HIV. Μια σταγόνα χρωστικής (φαινολοφθαλεΐνη) προστίθεται σε κάθε ποτήρι. Αν το νερό γίνει ροζ, αυτό είναι θετικό αποτέλεσμα του τεστ για HIV. Το καθαρό νερό δείχνει αρνητικό αποτέλεσμα. Ο δάσκαλος υπενθυμίζει τέλος στους μαθητές πως μόνο ένα ποτήρι δεν περιείχε καθαρό νερό κατά την έναρξη της δραστηριότητας.

Στη συνέχεια ο δάσκαλος ξεκινά μία συζήτηση στη τάξη με βάση τα ακόλουθα ερωτήματα: Πόσοι από εσάς ήταν θετικοί στο τεστ; Ποιές οδηγίες ακολουθήσατε; Πόσοι από εσάς ήταν αρνητικοί στο τεστ; Ποιές οδηγίες ακολουθήσατε; Πόσοι βρέθηκαν θετικοί ακόμα κι αν ακολούθησαν τις οδηγίες να ανταλλάξουν υγρά μόνο με ένα άτομο ή να αρνηθούν να ανταλλάξουν υγρά; Ποιός ήταν ο ρυθμός μετάδοσης σε αυτή την ομάδα και γιατί; Τι μας λέει αυτό για τη μετάδοση του ιού HIV; Ο εκπαιδευτικός συζητά τα διάφορα σενάρια και τις συμπεριφορές που κάνουν ένα άτομο επιρρεπή στη μετάδοση του ιού HIV. Η δραστηριότητα αποκαλύπτει, για παράδειγμα, ότι κάποιος μπορεί να μολυνθεί από έναν άπιστο σύντροφο, ακόμη και αν κάποιος είναι πιστός στον εαυτό του. Παρά το γεγονός ότι κάποιος μπορεί να αρνηθεί να κάνει σεξ αρχικά, συχνά εξαναγκάζεται σε σεξουαλική επαφή με αποτέλεσμα να γίνει θετικός στον ιό HIV. Η δραστηριότητα αποδεικνύει πως όποιος έχει πολλαπλούς συντρόφους χωρίς τη χρήση προφυλακτικού, αυξάνει τον κίνδυνο να προσβληθεί από τον ιό.

Τέλος ο εκπαιδευτικός αναδεικνύει το ρόλο των αντιρετροϊκών φαρμάκων, ρίχνοντας λίγο ξύδι (οξικό οξύ) σε ένα θετικό αποτέλεσμα. Το ροζ υγρό θα γίνει διαφανές. Αυτό αντιπροσωπεύει ένα μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο και απεικονίζει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι σε αυτό το μέρος της δραστηριότητας ίσως δημιουργηθεί παρανόηση και να μην κατανοηθεί το βασικό μήνυμα της δραστηριότητας πως ο ιός HIV είναι εύκολο να αποκτηθεί αλλά δεν μπορεί να θεραπευτεί. Όμως σε ένα κλίμα απελπισίας και στιγματισμού είναι σημαντικό να δίνεται στους μαθητές μια αίσθηση ελπίδας, δίνοντας έμφαση στη διαθεσιμότητα και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Ανέκδοτα στοιχεία διαπιστώνουν πως η δραστηριότητα είναι πολύτιμη και αποτελεσματική.

Σε μία άλλη δραστηριότητα, την “Making the Immune System”, οι μαθητές διδάσκονται σχετικά με τη βιολογία του HIV με τη χρήση πηλού ή ζύμης ώστε να περιγράψουν τους μικροοργανισμούς, την επίδρασή τους στο σώμα, το πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα για να προστατεύσει το σώμα, την επίπτωση του ιού HIV στο ανοσοποιητικό σύστημα, τον ρόλο της θεραπείας.

Στο “Body Mapping”, οι μαθητές ζωγραφίζουν κανονικού μεγέθους αντίγραφα του σώματός τους όπου γράφουν μηνύματα, ως εργαλείο για να εκφράσουν την κατανόησή τους για τη νόσο και τις κοινωνικές επιπτώσεις της. Η δραστηριότητα αυτή ενοποιεί τις πληροφορίες για το HIV / AIDS και υπογραμμίζει επίσης τη σημασία ισχυρής αίσθησης του εαυτού και της ταυτότητας. Η δραστηριότητα συνδυάζει επιστημονικές και ψυχοκοινωνικές προσεγγίσεις.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και στις δικές μας τάξεις, είτε του Γυμνασίου είτε του Λυκείου, καθώς διδάσκουμε τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και σίγουρα κάθε μία από αυτές αποτελεί αφετηρία για πλήθος συζητήσεων και διευκρινίσεων.

Οι έρευνες δείχνουν πως με ανάλογες διδακτικές πρακτικές η μόλυνση από τον ιό HIV έχει μειωθεί στις χώρες της Νότιας Αφρικής, και αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα για το πώς η εκπαίδευση γενικότερα και η Βιολογία ειδικότερα μπορούν να αλλάξουν συμπεριφορές και να συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων.

Δείτε αναλυτικότερα τη σχετική δημοσίευση με περισσότερες πληροφορίες στο ηλεκτρονικό περιοδικό PLOS Biology (Addressing HIV/AIDS in South African Classrooms).