Η εξέλιξη του δηλητηριώδους δαγκώματος

Θα μπορούσαν οι άνθρωποι να εγχύσουν δηλητήριο όταν δαγκώνουν; Η εμπειρία μας λέει πως βέβαια όχι, όμως η γενετική μας ανάλυση διαπιστώνει πως κατά τη διάρκεια της εξέλιξης λοξοδρομήσαμε από το εξελικτικό μονοπάτι και δεν μπορούμε να έχουμε πια αυτή την ιδιότητα.

Στα αμνιωτά (θηλαστικά, πτηνά, φίδια, χελώνες, κ.ά.) η έγχυση δηλητηρίου από το στόμα είναι ένα χαρακτηριστικό που έχει εξελιχθεί πολλές φορές, σίγουρα στα φίδια αλλά και σε θηλαστικά με δηλητήριο, όπως τα σωληνόδοντα, καθώς και σε σαύρες. Φαίνεται πως η εξέλιξη επηρέασε τους σιελογόνους αδένες, οι οποίο προσαρμόστηκαν ώστε να παράγουν και να εξωθούν το τοξικό μίγμα που περιέχεται στο δηλητήριο. Καθώς η μελέτη της προέλευσης του δηλητηρίου είναι δύσκολη αφού αυτό εξελίσσεται διαρκώς, η έρευνα στράφηκε στην ομάδα των γονιδίων που ενεργοποιούνται/απενεργοποιούνται στους δηλητηριώδεις αδένες. Το περίπλοκο δίκτυο αλληλοεπιδρώντων γονιδίων περιλαμβάνει όλα αυτά που κωδικοποιούν τις τοξίνες του δηλητηρίου, καθώς και πολλά άλλα που εμπλέκονται στην παραγωγή του δηλητηρίου.

Το εντυπωσιακό είναι πως η έρευνα διαπιστώνει την παρουσία του ίδιου δικτύου γονιδίων σε όλα τα αμνιωτά, ανεξάρτητα από το αν αυτά είναι ή όχι δηλητηριώδη, άρα τα γονίδια αυτά είναι αρχαία. Το πρότυπο της γονιδιακής έκφρασης στους αδένες που παράγουν δηλητήριο ταιριάζει με αυτό των σιελογόνων αδένων στα μη-δηλητηριώδη αμνιωτά. Το εν λόγω γενετικό δίκτυο θα πρέπει να υπήρχε σε έναν κοινό πρόγονο των ανθρώπων και των φιδιών, και ως ομόλογο χαρακτηριστικό μεταφέρθηκε από τον κοινό πρόγονο σε όλα τα αμνιωτά. Στη συνέχεια εξελίχθηκε διάφορες φορές και μέσω συνεξέλιξης οδήγησε στην εμφάνιση των αδένων που παράγουν δηλητήριο, όμως με αφετηρία πάντα τους σιελογόνους αδένες.

Επομένως, οι άνθρωποι διαθέτουμε το γονιδιακό υπόβαθρο για να εξελίξουμε την παραγωγή δηλητηρίου από τους αδένες μας, όμως είναι βέβαιο πως για να ακολουθήσει μία τέτοια πορεία η εξέλιξη θα πρέπει να προσφέρεται κάποιο πλεονέκτημα. Μία εξελικτική ανάγκη η οποία θα προσφέρει εχέγγυα για την παραμονή και διαιώνιση του είδους.

Αυτή η εξελικτική σχέση μπορεί να αποτελέσει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα για να συζητήσετε με τους μαθητές σας. Πατώντας εδώ, μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικότερα για το θέμα καθώς και προτάσεις για ένταξή του στη διδασκαλία σας.