STEM ή Μη-STEM;

Ο όρος STEM [Science, Technology, Engineering and Mathematics] είναι ακρωνύμιο, για τα πεδία που αναφέρονται στις Επιστήμες της Φύσης, την Τεχνολογία, την Επιστήμη των Μηχανικών και τα Μαθηματικά. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1998, ως πρόταση του ‘National Science Foundation (NSF)’. Η τότε διευθύντρια του NSF, η μικροβιολόγος-περιβαλλοντολόγος Rita Colwell, ζήτησε να βρεθεί ένας όρος που να μπορεί να περιγράφει τη διεπιστημονικότητα που επιβάλλεται από τις σύγχρονες ανάγκες: ο διευθυντής του τμήματος εργατικού δυναμικού επιστημόνων και εκπαιδευτικών, Peter Faletra, πρότεινε την καθιέρωση του όρου STEM.

Πριν από καιρό, συμμετέχοντας σε μία συζήτηση με εκπροσώπους επιστημονικής ένωσης, τέθηκε το ζήτημα αν πρέπει να είμαστε θετικοί ή αρνητικοί στο STEM. Η απάντηση ήταν πως δεν πρέπει να είμαστε αρνητικοί, ‘αρκεί να..’. Κάπου εκεί στο ‘αρκεί να…’, κρυβόταν όλος ο αρνητισμός της ‘μη-αρνητικής’ στάσης μας. Ήταν το σκαλοπάτι ώστε να αποκαλύψουμε την ανάγκη της ελληνικής κοινωνίας (;) για μη-STEM. Και η επιχειρηματολογία δεν ήταν δομημένη τόσο ως προς το περιεχόμενο της προσέγγισης STEM, αλλά κυρίως ως προς τις παράπλευρες απώλειες της. Δηλαδή, τη διεπιστημονική προσέγγιση της διδασκαλίας που ελλοχεύει κινδύνους για τη συγκρότηση και την ύπαρξη των κλάδων-ειδικοτήτων, άρα και των δυνητικών μελών-πελατών των ενώσεων. Βέβαια, σήμερα στην Ελλάδα οι επιστημονικές ενώσεις είναι πολλές, όμως τα μέλη τους λίγα.

Από εκείνη τη συζήτηση, έχω εξάγει τελικώς τα εξής συμπεράσματα:

• κανένας από τους συνομιλητές μου, δεν ήξερε τι ακριβώς είναι η STEM εκπαίδευση. Δεν εξαιρώ τον εαυτό μου, αλλά τουλάχιστον είχα μία πρόθεση να μάθω και να το συζητήσω. Ούτε γνώριζαν πώς εφαρμόζεται, νομίζω δεν είχαν καταλάβει καν πως υπάρχει και στην Ελλάδα.
• όλοι ξεκινούσαν από μία βασική θέση, την υπεράσπιση του κλάδου, πάνω στην οποία δομούσαν την επιχειρηματολογία τους. Βέβαια μετά από λίγο η συζήτησή μας αποκτούσε μία κανονική και πειστική ροή, όλα φαίνονταν συμβατά και λογικά, αλλά υπήρχε μία βασική αφετηρία.
• σε εκείνη τη συζήτηση, απουσίαζε το βασικότερο. Τι ήταν δηλαδή σημαντικό για τα παιδιά/μαθητές και την εκπαίδευσή τους. Πώς δηλαδή θα μπορούσαν να ξεπεραστούν μαθησιακές-διδακτικές δυσκολίες, μήπως με την STEM προσέγγιση θα μπορούσαν κάποια ζητήματα να γίνουν περισσότερο κατανοητά, να επιτραπεί ο επιζητούμενος επιστημονικός εγγραμματισμός. Άλλωστε είχαμε σημαντικότερα θέματα να υπερασπιστούμε…
• το ενθαρρυντικό είναι πως σε εκείνη τη σύμπραξη συμμετείχαμε 5-6 άτομα, άρα οι τάσεις που περιγράφω δεν εκφράζουν συνολικά την εκπαίδευση αλλά μία πολύ μικρή μερίδα ανθρώπων. Η δυναμική που υπάρχει και καταγράφεται, ευτυχώς, διαψεύδει τα λογύδρια της τότε συνάντησής μας, μην πω μάλιστα πως αδιαφορεί παντελώς.

Σήμερα, στην Ελλάδα, υπάρχουν πάρα πολλοί εκπαιδευτικοί (αναφέρομαι κυρίως στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που έχω καλύτερη εικόνα, παρατηρώ πως ανάλογες τάσεις υπάρχουν και στην πρωτοβάθμια ίσως μάλιστα και σε μεγαλύτερη κλίμακα) που καταπιάνονται με τη STEM εκπαίδευση. Που συντάσσουν, εντάσσουν και αξιολογούν διδακτικές παρεμβάσεις STEM οι οποίες υλοποιούνται στα ρεαλιστικά περιβάλλοντα των τάξεών τους και στη συνέχεια κοινοποιούνται και διαχέονται είτε σε συνέδρια, είτε σε προσωπικούς ιστοτόπους. Έχουμε δηλαδή μία εισαγωγή της STEM εκπαίδευσης από κάτω προς τα πάνω, από τη βάση του εκπαιδευτικού συστήματος προς τα κεντρικά όργανα. Δεν αποκλείω μάλιστα πως το Υπουργείου και οι σχετικοί φορείς του, να επικροτούν και να επιχαίρουν για αυτή την τάση, ίσως στο μέλλον με τον τρόπο αυτό να μπορέσουν ευκολότερα να εισάγουν και επίσημα την STEM εκπαίδευση στο Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Προς το παρόν προσφέρονται βαθμοί ελευθερίας για τέτοιες πρωτοβουλίες, υποστηρίζονται σχετικά συνέδρια-σεμινάρια, ενώ προωθούνται ευρωπαϊκά προγράμματα που προβλέπουν την παραγωγή υλικού και εκπαιδευτικών εξοικειωμένων με τη STEM εκπαίδευση. Με λίγα λόγια, η STEM εκπαίδευση υπάρχει και εφαρμόζεται ανεπίσημα, ως αποτέλεσμα των ενεργών εκπαιδευτικών.

Οπότε, θα πρέπει σιγά-σιγά και υπόλοιποι μετέχοντες στο εκπαιδευτικό αλισβερίσι να καταγράψουν τις αλλαγές και να μετατοπίσουν την επιχειρηματολογία τους. Θα πρέπει να ξεπεράσουν αγκυλώσεις και εμμονές του παρελθόντος και να δουν με διεπιστημονικά μάτια τον πραγματικό κόσμο. Έτσι δεν θα κινδυνεύουν να καταποντιστούν από τον κίνδυνο που προσπαθούν να εξοστρακίσουν. Η τάση, σε αυτό που ονομάζεται 4η Βιομηχανική Επανάσταση, που εμπεριέχει αυτοματισμούς, το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), έχει αρχίσει να γίνεται παρόν.

Οι σκέψεις για όλα τα παραπάνω προήλθαν από μία αλλαγή σε νόμο των ΗΠΑ, που διάβασα ότι βρίσκεται σε εφαρμογή από την 1 Ιουλίου το 2018, με στόχο να εφαρμοστεί την ακαδημαϊκή χρονιά 2019-2020. Σύμφωνα με το νόμο αυτό, θα διοχετευθούν 1 δισεκατομμύριο δολάρια στις πολιτείες των ΗΠΑ για την απόκτηση δεξιοτήτων στη δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση. Οι στόχοι που επιτευχθούν θα βασιστούν σε συγκεκριμένους «βασικούς δείκτες» που περιγράφονται στο νομοσχέδιο, όπως τα ποσοστά αποφοίτησης στο γυμνάσιο και το ποσοστό των μαθητών που εγγράφονται σε μεταδευτεροβάθμια προγράμματα. Τα σχολεία θα πρέπει επίσης να προβούν σε «ουσιαστική πρόοδο προς τη βελτίωση της απόδοσης όλων των μαθητών…». Παρόλο που δεν υπάρχουν ειδικές διατάξεις σχετικά με την εκπαίδευση STEM, το νομοσχέδιο εμπλέκει θέματα STEM, συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης των υπολογιστών, και συνδέει καλύτερα την καριέρα και την τεχνική εκπαίδευση με τις ανάγκες σε εργατικό δυναμικό.

Education in science, technology, engineering, and mathematics (STEM), including computer science, will be foundational to preparing America’s future workforce, and should be integrated into instruction through application to real world challenges. Agencies should work to ensure the STEM workforce includes all Americans, including those from urban and rural areas as well as underrepresented groups.

Αντί να αναμένουμε με τρόπο τις μελλοντικές αλλαγές, ας ενταχθούμε στο κύμα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Επιλέξτε ένα από τα πολλά διαδικτυακά προγράμματα-μαθήματα-σεμινάρια που προσφέρονται δωρεάν, παρακολουθήστε σχετικά συνέδρια, διαβάστε τις εμπειρίες και τις πρακτικές πρωτοπόρων συναδέλφων. Σίγουρα κάτι θα σας προκαλέσει το ενδιαφέρον ώστε να εντάξετε, με τον τρόπο που αρμόζει στη διδακτική σας φιλοσοφία, την STEM εκπαίδευση στη διδασκαλία σας.