Βελτίωση της Διδασκαλίας της Εξέλιξης

Μία πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε με τίτλο ‘Teaching evolution in U.S. public schools: a continuing challenge‘ διαπιστώνει πως τα τελευταία 12 χρόνια έχει βελτιωθεί το επίπεδο διδασκαλίας της εξέλιξης στις ΗΠΑ.

Σύμφωνα με την έρευνα, το 2007 είχε διαπιστωθεί πως μόλις στο 1 από τα 3 δημόσια σχολεία οι εκπαιδευτικοί συζητούσαν για την εξέλιξη σύμφωνα με τις προτάσεις της πολιτείας. Και περίπου το 13% των εκπαιδευτικών ανέφεραν το δημιουργισμό ως εναλλακτική ερμηνευτική θεωρία για τη βιολογική εξέλιξη.

Τα τελευταία 12 χρόνια έχει ενταθεί η δημόσια συζήτηση για την εξέλιξη, αρκετοί εκπαιδευτικοί οργανισμοί και επιστημονικές ενώσεις έχουν παράξει και προάγει εκπαιδευτικό και επιστημονικό υλικό, δημόσιες δηλώσεις, ενώ έχουν σχεδιαστεί και υλοποιηθεί στοχευμένα σεμινάρια που προβλέπουν στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Επιπλέον το 2010 παρήχθησαν και προωθήθηκαν για να χρησιμοποιηθούν νέα προγράμματα σπουδών (πιο ορθά, βασικές αρχές – πρότυπα – NGSS-Next Generation Science Standards) τα οποία βασίζονταν στο πώς ακριβώς μαθαίνουν οι μαθητές. Σε αυτά τα πρότυπα, προϊόν περίπου 10χρονης προσπάθειας, η εξέλιξη κατέχει κεντρικό ρόλο στη βιολογία και γενικότερα στις επιστήμες της ζωής, και σύντομα έγιναν αποδεκτά και χρησιμοποιούνταν από 20 πολιτείες. Επιπλέον άλλες 24 πολιτείες οργάνωσαν και έφτιαξαν τα δικά τους πρότυπα στηριζόμενοι στο ίδιο πλαίσιο όπου και πάλι η εξέλιξη έχει κομβικό ρόλο. Τα εν λόγω πρότυπα-οδηγίες, υιοθετήθηκαν στα σχολικά εγχειρίδια, στο διαθέσιμο διαδικτυακό υλικό, στην εκπαίδευση-επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ενώ επιστημονικές ενώσεις ανάλαβαν επιτακτικά την προαγωγή τους.

Όπως φαίνεται και από το παραπάνω γράφημα, διαπιστώνεται μια σημαντική αύξηση στους εκπαιδευτικούς που ανέφεραν ότι τονίζουν «την ευρεία συναίνεση ότι η εξέλιξη είναι γεγονός, ακόμη και όταν οι επιστήμονες διαφωνούν για τους συγκεκριμένους μηχανισμούς», ενώ δεν δίνουν καμία αξιοπιστία στον δημιουργισμό ως επιστήμη (πράσινα τετράγωνα). Αυτή η ομάδα αυξήθηκε από 51% σε 67%. Βλέπουμε επίσης μια πτώση σε εκείνες τις αναφορές που τονίζουν αποκλειστικά τον δημιουργισμό ως «έγκυρη επιστημονική εναλλακτική» (κόκκινοι κύκλοι), από 8.6% σε 5.6%. Αν και τα διαστήματα εμπιστοσύνης 95% αλληλεπικαλύπτονται ελαφρώς, η μηδενική υπόθεση ότι οι αναλογίες είναι ίδιες σε έναν κοινό πληθυσμό απορρίπτεται στο επίπεδο 0,05 (t = 2,35 ή t = 2,08). Ίσως πιο σημαντικό, το ποσοστό των εκπαιδευτικών που ανέφεραν την αποστολή μικτών μηνυμάτων (πορτοκαλί διαμάντια) μειώθηκε από 23% σε 12% και ο αριθμός των εκπαιδευτικών που ανέφεραν ως αποφεύγοντες (μαύρα τρίγωνα) μειώθηκε επίσης (18% έως 15%).

Οι ουσιαστικές βελτιώσεις υποδηλώνουν ότι οι τρέχουσες μεταρρυθμίσεις στα πρότυπα – προγράμματα σπουδών, η εκπαίδευση – επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, επέφεραν θετικά αποτελέσματα. Έτσι, τα επιστημονικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για να προσθέσουν επιστημονική αυστηρότητα στα πρότυπα-προγράμματα σπουδών, να αναζητήσουν και να προωθήσουν βιβλία και άλλους πόρους που καλύπτουν διεξοδικά την εξέλιξη, να υποστηρίξουν ευκαιρίες επαγγελματικής ανάπτυξης για εκπαιδευτικούς και να υποστηρίξουν εκπαιδευτικούς που δέχονται πίεση από γονείς ή μέλη της κοινότητας για να αγνοήσουν την εξέλιξη ή να υποστηρίξουν το δημιουργισμό ως εναλλακτική ερμηνεία. Αυτές οι προσπάθειες πρέπει, φυσικά, να ενημερώνονται με αποδεικτικά στοιχεία σχετικά, όπως αυτής της έρευνας. Υπό αυτό το πρίσμα, μια σημαντική προτεραιότητα για τη μελλοντική έρευνα θα είναι η καλύτερη κατανόηση του τρόπου και του γιατί οι εκπαιδευτικοί συνεχίζουν να μεταφέρουν μικτά μηνύματα. Θα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμη μια πιο λεπτομερής έρευνα που εξετάζει τα μικτά μηνύματα και τον τρόπο με τον οποίο εισάγονται σε σχέδια μαθημάτων ή ως απάντηση στη διδασκαλία στην τάξη. Η απόδειξη ότι πολλοί από τους δασκάλους που αναφέρουν ότι αποφεύγουν ή στέλνουν μεικτά μηνύματα σχετικά με την εξέλιξη δεν έχουν οι ίδιοι δημιουργιστικές πεποιθήσεις, υποδηλώνει ότι η πρόσθετη διδασκαλία τόσο στο περιεχόμενο της εξέλιξης όσο και στις βέλτιστες παιδαγωγικές πρακτικές θα μπορούσε ουσιαστικά να βελτιώσει τη διδασκαλία της εξέλιξης. Φαίνεται ιδιαίτερα σημαντικό να προσδιοριστούν στρατηγικές που είναι χρήσιμες όχι μόνο στην αποθάρρυνση της υπεράσπισης του δημιουργισμού αλλά και στην αύξηση του αριθμού των εκπαιδευτικών που μεταφέρουν με συνέπεια μια επιστημονικά ακριβή και παιδαγωγικά κατάλληλη παρουσίαση της εξέλιξης στα μαθήματα της βιολογίας.

Διαβάστε αναλυτικά την έρευνα: Plutzer, E., Branch, G. & Reid, A. Teaching evolution in U.S. public schools: a continuing challenge. Evo Edu Outreach 13, 14 (2020). https://doi.org/10.1186/s12052-020-00126-8

Η ελληνική πραγματικότητα προφανώς, απέχει πολύ από αντίστοιχες προσπάθειες. Οι απόφοιτοι των πανεπιστημιακών τμημάτων που υπάγονται στον κλάδο ΠΕ04.04 δεν έχουν διδαχθεί στις προπτυχιακές τους σπουδές κάποιο μάθημα διδακτικής ή παιδαγωγικής (μόλις τα τελευταία 3-4 χρόνια έχει αρχίσει να αλλάζει αυτό και πάλι όχι σε όλα τα τμήματα), τα προγράμματα σπουδών είναι απαρχαιωμένα (το πρόγραμμα σπουδών του λυκείου που χρησιμοποιείται είναι από το 1998!!!), το διαθέσιμο εκπαιδευτικό υλικό είναι περιορισμένο και αυτό προέρχεται κυρίως από μεμονωμένους προσπάθειες εκπαιδευτικών χωρίς κάποια κεντρική οργάνωση από τους επίσημους εκπαιδευτικούς φορείς και πρωτίστως καμία εκπαιδευτική πολιτική δεν έχει λάβει υπόψη της τα ερευνητικά δεδομένα που υπάρχουν για την Ελλάδα σχετικά με τη διδασκαλία της εξέλιξης. Διαβάστε μία σύνοψη της κατάστασης στην Ελλάδα στο ‘Stasinakis P.K., Kampourakis K. (2018) Teaching Evolution in Greece. In: Deniz H., Borgerding L. (eds) Evolution Education Around the Globe. Springer, Cham‘