Παράγοντες που επηρεάζουν τα κίνητρα και τις εμπειρίες μαθητών/μαθητριών σε εισαγωγικά STEM μαθήματα

Το άρθρο εξετάζει τους παράγοντες που διαμορφώνουν τα κίνητρα και τις εμπειρίες των φοιτητών/φοιτητριών σε ένα εισαγωγικό μάθημα STEM. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ημι-δομημένες συνεντεύξεις με 20 φοιτητές/τριες που παρακολουθούσαν ένα πρώτο μάθημα STEM στο πανεπιστήμιο, με στόχο να αναδείξουν τι τους ώθησε να συμμετέχουν ενεργά, τι δυσκολίες αντιμετώπισαν, και πώς αυτές τις ξεπέρασαν ή δεν τις ξεπέρασαν [Factors Influencing Student Motivations and Experiences in STEM Course Office Hours, Gabriella R. Dauber and Jeremy L. Hsu, CBE—Life Sciences Education 2025 24:2, https://doi.org/10.1187/cbe.24-08-0214].

Ένα σημαντικό εύρημα ήταν ότι πολλοί/ες μαθητές/τριες αναφέρουν ως κίνητρο την επιθυμία να κατανοήσουν πραγματικά το εκπαιδευτικό υλικό, παρά απλώς να πετύχουν καλές βαθμολογίες. Η ανάγκη για βαθύτερη κατανόηση συνοδεύεται από αίσθημα υπευθυνότητας: όταν αισθάνονται ότι η μάθηση είναι σημαντική για την επαγγελματική ή προσωπική τους πορεία, συμμετέχουν πιο ενεργά. Οι ώρες γραφείου καθηγητών αναδύονται ως κρίσιμο εργαλείο: οι φοιτητές/τριες που τις χρησιμοποιούν συχνά το κάνουν επειδή επιζητούν διευκρινίσεις, επικοινωνία με τον/την διδάσκοντα/ουσα, και αίσθηση υποστήριξης. Για κάποιους, η παρουσία καθηγητή που προσφέρει προσωπική καθοδήγηση ενισχύει την αυτοπεποίθηση και μειώνει την πιθανότητα εγκατάλειψης.

Μία άλλη κατηγορία παραγόντων είναι οι κοινωνικές διαστάσεις της μάθησης: φίλοι/συμφοιτητές/τριες που δείχνουν ενδιαφέρον, συνεργατικές δραστηριότητες, δυνατότητα ανταλλαγής ιδεών. Όσοι/ες αισθάνονταν ότι είναι μέρος μιας κοινότητας μάθησης ανέφεραν πιο θετικές εμπειρίες. Οι φοιτητές/τριες αντιμετώπισαν επίσης προκλήσεις, κυρίως την αίσθηση ότι το μάθημα είναι πολύ δύσκολο ή ότι οι καθηγητές χρησιμοποιούν γλώσσα ή παραδείγματα που θεωρούν απομακρυσμένα από την πραγματική ζωή τους. Ο φόβος της αποτυχίας ή η αίσθηση ότι δεν έχουν αρκετή υποστήριξη ή χρόνο ήταν διαδεδομένα. Ένα άλλο στοιχείο ήταν η αυτο-αποτελεσματικότητα: οι μαθητές/τριες που πίστευαν ότι μπορούν να επιλύσουν προβλήματα και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες, ήταν πιο πιθανό να συμμετέχουν στις ώρες γραφείου, να συνεργάζονται με συμφοιτητές/τριες, και να επιδεικνύουν αντοχή στις δυσκολίες.

Οι εμπειρίες αυτές δεν είναι στατικές: αρκετοί/ες ανέφεραν ότι με το πέρασμα του εξαμήνου ή με την εξοικείωση με τον τρόπο διδασκαλίας, άρχισαν να αισθάνονται περισσότερο άνετα με τις απαιτήσεις του μαθήματος. Η καμπύλη μάθησης, συμπεριλαμβανομένης της αρχικής αβεβαιότητας, φαίνεται σημαντική. Το άρθρο καταλήγει ότι οι διδάσκοντες/ουσες θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις εμπειρίες των μαθητών/μαθητριών και τα κίνητρά τους με πρακτικές όπως σαφής επικοινωνία προσδοκιών, χρήση παραδειγμάτων με εφαρμογές, ενθάρρυνση χρήσης ωρών γραφείου, δημιουργία συνεργατικών ευκαιριών μάθησης και υποστήριξη αυτο-αποτελεσματικότητας. Τέλος, τονίζεται ότι για να εφαρμοστούν αυτές οι πρακτικές χρειάζεται ευαισθησία στις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών/τριών, πιθανές διαφορές γύρω από υπόβαθρο, προηγούμενη προετοιμασία, τρόπο μάθησης, και ότι η αξιολόγηση και ανατροφοδότηση πρέπει να είναι ενσωματωμένες στο μάθημα.

Εκπαιδευτική αξιοποίηση

Διερευνητική Δραστηριότητα

Θέμα: Τι με ωθεί να συμμετέχω ενεργά στο μάθημα βιολογίας;
Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες και ακολουθούν το πρότυπο των 7 βημάτων διερευνητικής μάθησης:

1. Ερέθισμα: Προβολή σύντομου βίντεο/ιστορίας μιας μαθήτριας/ ενός μαθητή που δυσκολεύεται στο μάθημα, αλλά αλλάζει στάση όταν αρχίζει να χρησιμοποιεί ώρες συνάντησης με τον/την καθηγτή/καθηγήτρια και να συνεργάζεται.
2. Ερώτημα/Υπόθεση: «Ποιες πρακτικές στο μάθημα βιολογίας με κάνουν να αισθανθώ ότι συμμετέχω και ότι μαθαίνω πραγματικά;»
3. Σχεδιασμός διερεύνησης: Καταγραφή τριών έως πέντε δραστηριοτήτων (π.χ. χρήση εργαστηρίου, συμμαθητική συνεργασία, καθηγητής παρέμβαση) και πρόβλεψη ποια δραστηριότητα θα έχει μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο.
4. Συλλογή δεδομένων: Οι μαθητές/μαθήτριες συμπληρώνουν ερωτηματολόγιο ή συζητούν εμπειρίες από προηγούμενα μαθήματα – ποιες δραστηριότητες τους βοηθούν περισσότερο.
5. Ανάλυση/Ερμηνεία: Σύγκριση των απαντήσεων· αναγνώριση των κοινών παραγόντων που επηρεάζουν θετικά τη συμμετοχή/κατανόηση.
6. Συμπέρασμα: Διατύπωση προτάσεων προς τον/την εκπαιδευτικό για το τι πρέπει να υπάρχει στο μάθημα ώστε να ενισχύεται η συμμετοχή και η κατανόηση.
7. Αναστοχασμός: Τι έμαθα για τον εαυτό μου ως μαθητή/τρια; Ποιες από τις νέες πρακτικές θα ήθελα να δοκιμάσω;

Διερευνητική δεξιότητα: Κριτική αυτοαντίληψη & αξιολόγηση μαθησιακού περιβάλλοντος.

Διαφοροποιημένη Διδασκαλία

Θέμα: Βιολογία που με εμπλέκει: επιλογές για όλους/ες

Οι μαθητές/μαθήτριες επιλέγουν μία δραστηριότητα:

• Infographic / Poster: Ανάδειξε 3-4 πρακτικές που σε κάνουν να μαθαίνεις καλύτερα (π.χ. εργαστήριο, συνεργασία, παραδείγματα εφαρμογών), εξηγώντας γιατί.
• Short Story / Σενάριο: Γράψε ιστορία από τη ζωή μιας μαθήτριας/ ενός μαθητή που αρχικά δεν συμμετείχε πολύ, αλλά άλλαξε στάση αφού δοκίμασε συνεργασία ή έψαξε διευκρινίσεις μέσω του/της καθηγητή/τριας.
• Role Play / Θέατρο: Παίξτε με την ομάδα σας μια σκηνή στην τάξη όπου ένας/μία εκπαιδευτικός εξηγεί με διαφορετικούς τρόπους (παραδείγματα εφαρμογής, εργαστήριο, office hours) και εμφανίζονται αντιδράσεις από μαθητές/τριες· συζητήστε ποια είναι πιο αποτελεσματική.
• Έκθεση / Ψηφιακή Παρουσίαση: Δημιουργήστε ψηφιακή παρουσίαση (slides ή βίντεο) που παρουσιάζει προτάσεις αλλαγών στο μάθημα βιολογίας της τάξης σας — τι θα θέλατε να υπάρχει ώστε η τάξη να είναι περισσότερο «motivation-friendly» και υποστηρικτική.

Κριτήρια επιτυχίας: σαφής περιγραφή δραστηριοτήτων και λόγος για κάθε επιλογή, σύνδεση με προσωπικές εμπειρίες/προτιμήσεις, δημιουργικότητα.