Η Διερευνητική Μάθηση μέσω Προβλημάτων στην Κλινική Εμβρυολογία: Μια Καινοτόμος Εκπαιδευτική Προσέγγιση

Το άρθρο [Carroll, M., Tomova, A. M., & Hunter, H. R. (2023). Exploring the use of problem-based learning in clinical embryology training. Journal of Biological Education, 58(5), 1204–1212. https://doi.org/10.1080/00219266.2023.2182816] εξετάζει την εφαρμογή της Διερευνητικής Μάθησης μέσω Προβλημάτων (Problem-Based Learning, PBL) στην εκπαίδευση των κλινικών εμβρυολόγων, με σκοπό να ενισχύσει την κριτική σκέψη, την αυτονομία στη μάθηση και την επίλυση προβλημάτων. Η PBL είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος στην ιατρική εκπαίδευση και εφαρμόζεται όλο και περισσότερο σε συναφή πεδία, όπως η κλινική βιοπληροφορική. Ωστόσο, η χρήση της στην εκπαίδευση των κλινικών εμβρυολόγων δεν είχε μελετηθεί προηγουμένως.

Στο πλαίσιο της μελέτης, φοιτητές/φοιτήτριες του μεταπτυχιακού προγράμματος στην κλινική επιστήμη, με ειδίκευση στην κλινική εμβρυολογία, συμμετείχαν σε συνεδρίες PBL κατά το τελευταίο έτος των σπουδών τους. Οι φοιτητές/φοιτήτριες εργάζονταν παράλληλα ως εκπαιδευόμενοι κλινικοί εμβρυολόγοι σε μονάδες εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Το δείγμα της μελέτης περιλάμβανε επίσης αποφοίτους/ες που εργάζονταν ως πιστοποιημένοι κλινικοί εμβρυολόγοι. Οι συμμετέχοντες/ουσες αντιμετώπισαν σενάρια βασισμένα σε πραγματικά περιστατικά κλινικής εμβρυολογίας, όπως δυσλειτουργία εξοπλισμού, αποτυχία γονιμοποίησης, και διαχείριση παραπόνων ασθενών. Κάθε φοιτητής/φοιτήτρια ανέλαβε να ερευνήσει το πρόβλημα, να εφαρμόσει ανάλυση ριζικής αιτίας (root cause analysis) και να προτείνει λύσεις, ενώ παράλληλα είχε τη δυνατότητα να συμβουλευτεί συναδέλφους και κλινικές πηγές.

Μετά από δύο ημέρες ανεξάρτητης εργασίας, οι φοιτητές/φοιτήτριες παρουσίασαν τις λύσεις τους στην τάξη, όπου ακολούθησαν συζητήσεις υπό την καθοδήγηση εκπαιδευτών. Οι παρουσιάσεις δεν αποτέλεσαν αντικείμενο βαθμολόγησης, αλλά οι φοιτητές έλαβαν προφορική ανατροφοδότηση. Η αξιολόγηση της μεθόδου πραγματοποιήθηκε μέσω ερωτηματολογίου με κλίμακα Likert 5 σημείων, όπου οι συμμετέχοντες εξέφρασαν τη γνώμη τους σχετικά με τη χρησιμότητα της PBL. Οι απαντήσεις αναλύθηκαν στατιστικά με τη δοκιμή Mann-Whitney U-test, η οποία έδειξε ότι δεν υπήρχε σημαντική διαφορά στις απόψεις των φοιτητών/φοιτητριών και των επαγγελματιών εμβρυολόγων, γεγονός που υποδηλώνει ότι η μέθοδος εκτιμήθηκε θετικά από όλες τις ομάδες.

Τα ελεύθερα σχόλια των φοιτητών/φοιτητριών ανέδειξαν τη σημασία της μεθόδου στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης, την προετοιμασία για πραγματικά κλινικά περιστατικά και την κατανόηση διαφορετικών προσεγγίσεων στην επίλυση προβλημάτων. Οι απόφοιτοι/ες, από την πλευρά τους, τόνισαν ότι η PBL τους προετοίμασε για τις απαιτήσεις της κλινικής πράξης και βελτίωσε την ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις σε πιεστικές συνθήκες. Συνολικά, η μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η PBL αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο εκπαίδευσης για τους/τις κλινικούς/ες εμβρυολόγους, καθώς προάγει τη βιωματική μάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων κρίσης και προσαρμοστικότητας. Το άρθρο προτείνει την περαιτέρω ενσωμάτωση της μεθόδου σε προγράμματα εκπαίδευσης κλινικών επιστημόνων και εμβρυολόγων, καθώς και τη διεύρυνση των σεναρίων για την κάλυψη περισσότερων περιστατικών της πραγματικής κλινικής πράξης.

Προτεινόμενη διερευνητική δεξιότητα

Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και αναστοχασμού – Οι μαθητές/μαθήτριες θα μάθουν να αναλύουν δεδομένα, να εντοπίζουν τις αιτίες προβλημάτων και να προτείνουν λύσεις σε ιατρικά-βιολογικά σενάρια.

Αξιοποίηση μέσω της Διερευνητικής Μάθησης

Δραστηριότητα: Επίλυση κλινικού προβλήματος στην εμβρυολογία

1. Εισαγωγή στο πρόβλημα: Παρουσίαση ενός πραγματικού περιστατικού από την κλινική εμβρυολογία, π.χ. αποτυχία γονιμοποίησης σε εξωσωματική γονιμοποίηση.
2. Ανάθεση ρόλων: Οι μαθητές/μαθήτριες χωρίζονται σε ομάδες και αναλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους (εμβρυολόγος, γιατρός, ασθενής, ειδικός εξοπλισμού).
3. Διερεύνηση δεδομένων: Οι ομάδες αναζητούν πληροφορίες σχετικά με τις πιθανές αιτίες του προβλήματος, χρησιμοποιώντας πηγές όπως επιστημονικά άρθρα και εγχειρίδια.
4. Πρόταση λύσης: Κάθε ομάδα διαμορφώνει μια στρατηγική επίλυσης του προβλήματος, λαμβάνοντας υπόψη ηθικές, ιατρικές και τεχνικές παραμέτρους.
5. Παρουσίαση και αναστοχασμός: Οι ομάδες παρουσιάζουν τις λύσεις τους στην τάξη, ενώ ακολουθεί συζήτηση και ανατροφοδότηση από συμμαθητές και καθηγητή.

Στόχος: Ανάπτυξη κριτικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων μέσω αυθεντικών ιατρικών σεναρίων.

Αξιοποίηση μέσω της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας

Δραστηριότητα: Προσαρμογή της μελέτης περίπτωσης στα διαφορετικά μαθησιακά προφίλ

Για να καλύψουμε τις ανάγκες όλων των μαθητών/μαθητριών, η δραστηριότητα θα διαφοροποιηθεί ως εξής:

Οπτικοί μαθητές/μαθήτριες: Παρουσίαση του σεναρίου μέσω διαγραμμάτων, εικόνων και animations που δείχνουν τη διαδικασία γονιμοποίησης και τα πιθανά προβλήματα.
Ακουστικοί μαθητές/μαθήτριες: Συζήτηση σε ομάδες, όπου η κάθε ομάδα περιγράφει το σενάριο και τις πιθανές λύσεις, με έμφαση στην προφορική ανάλυση δεδομένων.
Κιναισθητικοί μαθητές/μαθήτριες: Χρήση ενός διαδραστικού προσομοιωτή εξωσωματικής γονιμοποίησης, όπου οι μαθητές/μαθήτριες προτείνουν διαφορετικές λύσεις και βλέπουν τα αποτελέσματα.
Μαθητές/μαθήτριες με αναγνωστικό στυλ: Παροχή άρθρων και περιγραφών περιστατικών για ατομική μελέτη και παραγωγή γραπτής ανάλυσης.

Στόχος: Να καλυφθούν διαφορετικά μαθησιακά στυλ, ώστε όλοι/ες οι μαθητές/μαθήτριες να κατανοήσουν το θέμα με τον πιο αποτελεσματικό για αυτούς/ες τρόπο.