Αμφισβητώντας την Έκτη Μαζική Εξαφάνιση: Μια Κριτική Ανάλυση

Το άρθρο (John J. Wiens, Kristen E. Saban, Questioning the sixth mass extinction, Trends in Ecology & Evolution, 2025, https://doi.org/10.1016/j.tree.2025.01.002) εξετάζει την ευρέως διαδεδομένη ιδέα ότι η Γη βρίσκεται στο κατώφλι μιας έκτης μαζικής εξαφάνισης, η οποία προκαλείται κυρίως από ανθρωπογενείς παράγοντες. Παρά τη δημοτικότητα αυτής της άποψης, οι συγγραφείς αμφισβητούν την επιστημονική βάση της, υποστηρίζοντας ότι πολλές μελέτες που υποστηρίζουν αυτή την ιδέα βασίζονται σε αμφισβητήσιμες υποθέσεις και μεθόδους. Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι η αναγνώριση μαζικών εξαφανίσεων στο απολιθωματικό αρχείο είναι πολύπλοκη, καθώς οι ρυθμοί εξαφάνισης μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με το χρονικό πλαίσιο. Επιπλέον, η σύγκριση μεταξύ σύγχρονων και αρχαίων ρυθμών εξαφάνισης είναι προβληματική λόγω των διαφορών στους χρόνους μέτρησης.

Πολλές μελέτες υποστηρίζουν ότι οι σύγχρονοι ρυθμοί εξαφάνισης είναι υψηλότεροι από τους φυσιολογικούς ρυθμούς του απολιθωματικού αρχείου. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι αυτό δεν αρκεί για να χαρακτηριστεί ως μαζική εξαφάνιση, καθώς παρόμοιες αυξήσεις έχουν παρατηρηθεί και στο παρελθόν εκτός των “Μεγάλων Πέντε” μαζικών εξαφανίσεων. Οι προβολές για μελλοντικές εξαφανίσεις βασίζονται συχνά στην υπόθεση ότι οι ρυθμοί εξαφάνισης θα παραμείνουν σταθεροί για εκατοντάδες ή χιλιάδες χρόνια. Αυτή η υπόθεση αγνοεί πιθανές αλλαγές στις ανθρωπογενείς πιέσεις και τις προσπάθειες διατήρησης, καθώς και την πιθανότητα να μειωθούν οι απειλές στο μέλλον. Οι πρόσφατες εξαφανίσεις εστιάζονται κυρίως σε νησιωτικά είδη, τα οποία αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό μέρος της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Αυτή η προκατάληψη καθιστά δύσκολη την εξαγωγή γενικών συμπερασμάτων για την εξαφάνιση των ηπειρωτικών ειδών, τα οποία αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη ποικιλότητα.

Πολλές μελέτες υποθέτουν ότι η εξαφάνιση θα συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό ακόμα και μετά την εξαφάνιση όλων των απειλούμενων ειδών. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι αυτή η υπόθεση δεν βασίζεται σε συγκεκριμένες αιτίες και αγνοεί το γεγονός ότι πάνω από το 50% των ειδών δεν θεωρούνται απειλούμενα. Οι προσπάθειες διατήρησης έχουν ήδη επιβραδύνει τους ρυθμούς εξαφάνισης, ιδιαίτερα στα σπονδυλωτά. Η εστίαση στην πρόβλεψη μαζικών εξαφανίσεων μπορεί να αποσπά την προσοχή από τις πιο άμεσες και πρακτικές προσπάθειες διατήρησης της βιοποικιλότητας. Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι οι μελλοντικές απειλές για τη βιοποικιλότητα, όπως η κλιματική αλλαγή και η απώλεια βιοτόπων, μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντικές απώλειες ειδών, αλλά δεν είναι πιθανό να φτάσουν στο επίπεδο των 75% που απαιτείται για να χαρακτηριστεί ως μαζική εξαφάνιση.

Οι περισσότερες μελέτες για την έκτη μαζική εξαφάνιση εστιάζουν στα σπονδυλωτά, τα οποία αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό μέρος της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Η πραγματική επίδραση μιας μαζικής εξαφάνισης θα εξαρτηθεί από την τύχη των εντόμων, τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της γήινης βιοποικιλότητας.Οι συγγραφείς καταλήγουν ότι η ιδέα της έκτης μαζικής εξαφάνισης βασίζεται σε αμφισβητήσιμες υποθέσεις και μεθόδους. Αν και η βιοποικιλότητα αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές, οι τρέχουσες προβολές δεν υποστηρίζουν την άποψη ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας μαζικής εξαφάνισης. Η εστίαση πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση των άμεσων απειλών και στην προστασία των ειδών που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Πρόταση για Διερευνητική Μάθηση

Τίτλος Δραστηριότητας: “Εξερεύνηση των Ρυθμών Εξαφάνισης και της Βιοποικιλότητας”
Στόχος: Οι μαθητές θα εξερευνήσουν τους ρυθμούς εξαφάνισης και θα συγκρίνουν τους σύγχρονους ρυθμούς με τους ιστορικούς, χρησιμοποιώντας δεδομένα από το άρθρο και άλλες πηγές.
Δεξιότητα Διερευνητικής: Η ικανότητα ανάλυσης δεδομένων και εξαγωγής συμπερασμάτων.

Φύλλο Εργασίας:

1. Ερώτηση Έρευνας: Πώς συγκρίνονται οι σύγχρονοι ρυθμοί εξαφάνισης με τους ιστορικούς;
2. Συλλογή Δεδομένων: Οι μαθητές θα χρησιμοποιήσουν πίνακες και γραφήματα από το άρθρο για να συγκρίνουν ρυθμούς εξαφάνισης.
3. Ανάλυση: Θα εξετάσουν πώς οι χρονικές κλίμακες επηρεάζουν τους ρυθμούς εξαφάνισης.
4. Συμπεράσματα: Θα συζητήσουν αν οι σύγχρονοι ρυθμοί υποστηρίζουν την ιδέα μιας μαζικής εξαφάνισης.

Πρόταση για Διαφοροποιημένη Διδασκαλία

Τίτλος Δραστηριότητας: “Η Βιοποικιλότητα και οι Απειλές της”
Στόχος: Οι μαθητές/μαθήτριες θα μελετήσουν τις διαφορετικές απειλές για τη βιοποικιλότητα και θα προτείνουν λύσεις για την προστασία των ειδών.

Φύλλο Εργασίας:

1. Ομαδοποίηση: Οι μαθητές/μαθήτριες θα χωριστούν σε ομάδες, κάθε μία από τις οποίες θα μελετήσει μια διαφορετική απειλή (π.χ. κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοτόπων).
2. Έρευνα: Κάθε ομάδα θα συλλέξει πληροφορίες για την απειλή και τις επιπτώσεις της στη βιοποικιλότητα.
3. Παρουσίαση: Κάθε ομάδα θα παρουσιάσει τα ευρήματά της και θα προτείνει τρόπους αντιμετώπισης της απειλής.
4. Συζήτηση: Οι μαθητές/μαθήτριες θα συζητήσουν πώς οι διαφορετικές απειλές συνδέονται μεταξύ τους και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν συλλογικά.