Γενετική και ποικιλομορφία: επιστήμη χωρίς στερεότυπα

Το άρθρο “Genetics Lessons Can Spark Racism in Students. This Change Can Prevent It” που δημοσιεύθηκε στο Education Week στις 27 Μαρτίου 2019, εξετάζει πώς η διδασκαλία της γενετικής μπορεί ακούσια να ενισχύσει ρατσιστικές αντιλήψεις μεταξύ των μαθητών/μαθητριών και προτείνει τρόπους για την αποτροπή αυτού του φαινομένου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η χρήση παραδειγμάτων γενετικών ασθενειών που συνδέονται με συγκεκριμένες φυλετικές ομάδες, όπως η κυστική ίνωση για άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής ή η δρεπανοκυτταρική αναιμία για άτομα αφρικανικής καταγωγής, μπορεί να οδηγήσει τους/τις μαθητές/μαθήτριες να υπερεκτιμήσουν τις γενετικές διαφορές μεταξύ των φυλών. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την πεποίθηση ότι οι φυλετικές ομάδες διαφέρουν σημαντικά σε γενετικό επίπεδο, ενώ στην πραγματικότητα, οποιοιδήποτε δύο άνθρωποι μοιράζονται το 99,9% του DNA τους, με μόνο το 0,1% να διαφέρει, και από αυτό το μικρό ποσοστό, μόνο το 4,3% σχετίζεται με χαρακτηριστικά που συνδέονται με φυλετικές ομάδες.

Ο Brian Donovan και οι συνεργάτες του από το BSCS Science Learning διαπίστωσαν ότι οι μαθητές/μαθήτριες που διδάσκονται τη γενετική με έμφαση σε απλοϊκά μοντέλα, όπως αυτά του Μέντελ, τείνουν να αναπτύσσουν λανθασμένες αντιλήψεις σχετικά με τη γενετική ποικιλότητα και τις φυλετικές διαφορές. Αντίθετα, όταν οι μαθητές/μαθήτριες διδάσκονται μια πιο πολυπαραγοντική προσέγγιση της γενετικής, η οποία περιλαμβάνει την κατανόηση ότι τα περισσότερα ανθρώπινα χαρακτηριστικά και ασθένειες επηρεάζονται από πολλαπλά γονίδια και περιβαλλοντικούς παράγοντες, μειώνονται οι ρατσιστικές προκαταλήψεις τους. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο βελτιώνει την επιστημονική κατανόηση των μαθητών αλλά συμβάλλει και στη μείωση των φυλετικών προκαταλήψεων.

Ο Phillip Keck, εκπαιδευτικός επιστημών, ανέφερε ότι η συμμετοχή του σε αυτήν την έρευνα άλλαξε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο διδάσκει τη γενετική. Συνειδητοποίησε ότι η απρόσεκτη διδασκαλία μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες αντιλήψεις που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές/μαθήτριες αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλον. Επομένως, είναι σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να παρέχουν μια πιο σύνθετη και ακριβή εικόνα της γενετικής, αποφεύγοντας την υπεραπλούστευση που μπορεί να ενισχύσει τις φυλετικές διακρίσεις. Αυτό απαιτεί κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη για τους εκπαιδευτικούς, ώστε να μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά αυτά τα θέματα στην τάξη. Συνολικά, το άρθρο υπογραμμίζει την ανάγκη για μια πιο πολυδιάστατη προσέγγιση στη διδασκαλία της γενετικής, η οποία θα λαμβάνει υπόψη την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων χαρακτηριστικών και θα αποτρέπει την ενίσχυση ρατσιστικών αντιλήψεων μεταξύ των μαθητών.

Πρόταση για διερευνητική μάθηση
Για την ενσωμάτωση της διερευνητικής μάθησης στη διδασκαλία της γενετικής, οι μαθητές/μαθήτριες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα έργο όπου θα ερευνήσουν την ποικιλομορφία του ανθρώπινου γονιδιώματος. Θα μπορούσαν να συλλέξουν δεδομένα σχετικά με τη γενετική ποικιλότητα σε διαφορετικούς πληθυσμούς και να αναλύσουν πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων. Αυτό θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν ότι οι διαφορές μεταξύ των ανθρώπων είναι περισσότερο αποτέλεσμα περιβαλλοντικών επιδράσεων παρά γενετικών διαφορών, μειώνοντας έτσι τις πιθανές ρατσιστικές αντιλήψεις.

Φύλλο εργασίας για διερευνητική μάθηση (15 λεπτά):

1. Προσδοκώμενο Μαθησιακό Αποτέλεσμα (ΠΜΑ): Να εξερευνήσετε την ποικιλομορφία του ανθρώπινου γονιδιώματος και την επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων στην έκφραση των γονιδίων.
2. Οδηγίες:
   • Χωριστείτε σε ομάδες των 3-4 ατόμων.
   • Κάθε ομάδα θα επιλέξει έναν συγκεκριμένο πληθυσμό ή γεωγραφική περιοχή για μελέτη.
   • Συλλέξτε πληροφορίες σχετικά με τις κοινές γενετικές παραλλαγές σε αυτόν τον πληθυσμό.
   • Ερευνήστε πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες (π.χ. διατροφή, κλίμα, τρόπος ζωής) επηρεάζουν την έκφραση αυτών των γονιδίων.
   • Παρουσιάστε τα ευρήματά σας στην τάξη, υπογραμμίζοντας τη σημασία των περιβαλλοντικών επιδράσεων σε σχέση με τις γενετικές διαφορές.
3. Ερωτήσεις προς απάντηση:
   • Ποιες είναι οι κύριες γενετικές παραλλαγές που βρέθηκαν στον επιλεγμένο πληθυσμό;
   • Πώς επηρεάζουν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες την έκφραση αυτών των γονιδίων στον συγκεκριμένο πληθυσμό;
   • Ποια είναι η σχέση μεταξύ γενετικής ποικιλομορφίας και περιβαλλοντικών παραγόντων;
   • Πώς οι πληροφορίες αυτές μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόηση της ποικιλομορφίας των ανθρώπων σε παγκόσμιο επίπεδο;

Πρόταση για διαφοροποιημένη διδασκαλία
Για τη διαφοροποιημένη διδασκαλία, οι μαθητές/μαθήτριες μπορούν να δουλέψουν σε δραστηριότητες που προσαρμόζονται στο επίπεδο κατανόησής τους και στους τρόπους μάθησης που τους ταιριάζουν καλύτερα. Για παράδειγμα, η τάξη μπορεί να χωριστεί σε ομάδες με διαφορετικά καθήκοντα:

• Μια ομάδα να ασχοληθεί με τη μελέτη συγκεκριμένων γενετικών χαρακτηριστικών (π.χ., τη δρεπανοκυτταρική αναιμία).
• Άλλη ομάδα να ερευνήσει τις περιβαλλοντικές επιδράσεις στη γενετική ποικιλομορφία.
• Μια τρίτη ομάδα να δουλέψει πάνω στη σύνδεση της επιστήμης με κοινωνικά ζητήματα, όπως η αντιμετώπιση των στερεοτύπων.

Φύλλο εργασίας για διαφοροποιημένη διδασκαλία (15 λεπτά):

1. Προσκοδώμενο Μαθησιακό Αποτέλεσμα (ΠΜΑ): Να εξερευνήσετε πώς η γενετική και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες συνδέονται με κοινωνικά και ηθικά ζητήματα.
2. Οδηγίες:
   • Χωριστείτε στις παραπάνω ομάδες ανάλογα με το ενδιαφέρον σας.
   • Κάθε ομάδα να διαβάσει το σχετικό υλικό που παρέχεται.
   • Συζητήστε και σημειώστε τις βασικές πληροφορίες από την έρευνά σας.
   • Δημιουργήστε έναν σύντομο οδηγό ή infographic που παρουσιάζει τα ευρήματά σας.
3. Ερωτήσεις προς απάντηση:
   • Πώς οι γενετικές ασθένειες επηρεάζουν διαφορετικούς πληθυσμούς;
   • Ποια κοινωνικά ή πολιτισμικά ζητήματα συνδέονται με την αντίληψη για τη γενετική ποικιλομορφία;
   • Πώς μπορούμε να εκπαιδεύσουμε το κοινό ώστε να αποφεύγει τις παρερμηνείες για τις γενετικές διαφορές;

Προτεινόμενη διερευνητική δεξιότητα: Ανάλυση δεδομένων και κριτική σκέψη σχετικά με τις επιδράσεις των γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στην ποικιλομορφία των ανθρώπων.