Διερεύνηση των Στάσεων προς τα Φυτά: Ο Ρόλος των Οικοσυστημικών Υπηρεσιών στη Βιολογική Εκπαίδευση

Η μελέτη [Dünser, B., Möller, A., Fondriest, V., Boeckle, M., Lampert, P., & Pany, P. (2024). Attitudes towards plants – exploring the role of plants’ ecosystem services. Journal of Biological Education, 59(1), 124–138. https://doi.org/10.1080/00219266.2024.2308293] εξετάζει τις στάσεις και το ενδιαφέρον μαθητών/μαθητριών ηλικίας 9-19 ετών προς τα φυτά, εστιάζοντας στο πώς οι οικοσυστημικές υπηρεσίες των φυτών επηρεάζουν αυτές τις στάσεις. Η έννοια της “τυφλότητας των φυτών” αναφέρεται στην έλλειψη επίγνωσης και εκτίμησης των φυτών σε σύγκριση με τα ζώα, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Η έρευνα χρησιμοποιεί ένα μικτό μεθοδολογικό πλαίσιο, συνδυάζοντας ποσοτικές και ποιοτικές προσεγγίσεις, για να αξιολογήσει τις στάσεις και το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών προς τα φυτά. Συνολικά, 179 μαθητές και μαθήτριες συμμετείχαν στην έρευνα, απαντώντας σε ερωτηματολόγια που περιλάμβαναν κλειστές και ανοιχτές ερωτήσεις. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι στάσεις προς τα φυτά μπορούν να διαφοροποιηθούν από το γενικό ενδιαφέρον για αυτά. Ενώ κάποιοι/ες μαθητές/μαθήτριες μπορεί να έχουν θετικές στάσεις προς τα φυτά, αυτό δεν συνεπάγεται απαραίτητα υψηλό ενδιαφέρον για τη μελέτη τους. Αντίστροφα, υψηλό ενδιαφέρον για τα φυτά δεν σημαίνει πάντα θετικές στάσεις προς αυτά. Αυτή η διάκριση είναι σημαντική για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων που στοχεύουν στην ενίσχυση τόσο των στάσεων όσο και του ενδιαφέροντος προς τα φυτά.

Η έρευνα αναδεικνύει ότι η κατανόηση των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχουν τα φυτά μπορεί να επηρεάσει θετικά τις στάσεις των μαθητών και μαθητριών προς αυτά. Όταν οι μαθητές και μαθήτριες αντιλαμβάνονται τη σημασία των φυτών για τη διατήρηση της ζωής, την παροχή οξυγόνου, τη διατήρηση του εδάφους και άλλες κρίσιμες λειτουργίες, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν θετικές στάσεις και ενδιαφέρον για τη μελέτη τους. Αυτό υποδεικνύει ότι η ενσωμάτωση της διδασκαλίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών στα εκπαιδευτικά προγράμματα μπορεί να είναι κλειδί για την αντιμετώπιση της “τυφλότητας των φυτών – φυτικής τύφλωσης”. Η μελέτη επισημαίνει επίσης την ανάγκη για διαφοροποίηση των εκπαιδευτικών προσεγγίσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών και μαθητριών. Για παράδειγμα, οι νεότεροι μαθητές και μαθήτριες μπορεί να ανταποκρίνονται καλύτερα σε δραστηριότητες που συνδυάζουν παιχνίδι και μάθηση, ενώ οι μεγαλύτεροι μπορεί να προτιμούν πιο αναλυτικές και θεωρητικές προσεγγίσεις. Η κατανόηση αυτών των διαφορών μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να σχεδιάσουν πιο αποτελεσματικά προγράμματα που προάγουν τη φυτική επίγνωση.

Η έρευνα υπογραμμίζει τη σημασία της εμπλοκής των μαθητών και μαθητριών σε δραστηριότητες που τους επιτρέπουν να ανακαλύψουν τη σημασία των φυτών μέσω της προσωπικής εμπειρίας. Δραστηριότητες όπως η καλλιέργεια φυτών, οι επισκέψεις σε βοτανικούς κήπους και η συμμετοχή σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μπορούν να ενισχύσουν την εκτίμηση και το ενδιαφέρον για τα φυτά. Αυτές οι εμπειρίες μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες για την ανάπτυξη θετικών στάσεων και τη μείωση της “φυτικής τύφλωσης”. Η διαφοροποίηση των εκπαιδευτικών μεθόδων, όπως η χρήση πολυμέσων, η ενσωμάτωση τεχνολογίας και η εφαρμογή διαθεματικών προσεγγίσεων, μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και μαθητριών για τα φυτά. Για παράδειγμα, η χρήση εφαρμογών επαυξημένης πραγματικότητας που επιτρέπουν την εξερεύνηση της δομής των φυτών μπορεί να κάνει τη μάθηση πιο ελκυστική. Επιπλέον, η σύνδεση της μελέτης των φυτών με άλλους τομείς, όπως η τέχνη ή η ιστορία, μπορεί να προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία.

Αξιοποίηση της Πληροφορίας για Εκπαιδευτική Χρήση

1. Μέσω της Διερευνητικής Μάθησης

Η διερευνητική μάθηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλλιεργήσει στους μαθητές και τις μαθήτριες μια ενεργή και βιωματική κατανόηση της σημασίας των φυτών και των οικοσυστημικών τους υπηρεσιών. Μια προτεινόμενη δραστηριότητα θα μπορούσε να είναι:

Δραστηριότητα: “Τα Φυτά στη Ζωή μας – Μια Διερευνητική Προσέγγιση”

• Οι μαθητές και οι μαθήτριες θα χωριστούν σε ομάδες και θα αναλάβουν να ερευνήσουν διαφορετικές κατηγορίες οικοσυστημικών υπηρεσιών των φυτών (π.χ., παροχή οξυγόνου, διατήρηση εδάφους, βιοποικιλότητα, φαρμακευτικές χρήσεις).
• Θα συγκεντρώσουν δεδομένα μέσω επιτόπιας έρευνας, όπως επίσκεψη σε ένα πάρκο ή βοτανικό κήπο, καταγραφή φυτικών ειδών στην περιοχή τους, ή ακόμα και συνεντεύξεις με ειδικούς στη βιολογία και την οικολογία.
• Θα κληθούν να συγκρίνουν τη σημασία των φυτών σε διαφορετικά οικοσυστήματα και να παρουσιάσουν τα ευρήματά τους μέσω αφίσας ή ψηφιακής παρουσίασης.
• Στο τέλος, οι ομάδες θα συμμετάσχουν σε μια συζήτηση σχετικά με το πώς η αντίληψη για τα φυτά διαμορφώνει τις ανθρώπινες πρακτικές και πολιτικές για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

➡ Εκπαιδευτικά οφέλη: Καλλιεργεί την κριτική σκέψη, την ικανότητα έρευνας, τη συνεργασία και την επίλυση προβλημάτων. Επιπλέον, ενισχύει την περιβαλλοντική συνείδηση των μαθητών και μαθητριών.

---

2. Μέσω της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας και Μάθησης

Η διαφοροποιημένη διδασκαλία μπορεί να εφαρμοστεί με τρόπους που προσαρμόζονται στις διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες, ικανότητες και προτιμήσεις των μαθητών και μαθητριών. Μια προτεινόμενη προσέγγιση θα μπορούσε να είναι:

Δραστηριότητα: “Η Φυτική Ζωή Μέσα από Διαφορετικές Οπτικές”
Ανάλογα με τα μαθησιακά προφίλ των μαθητών και μαθητριών, η δραστηριότητα μπορεί να περιλαμβάνει:

• Για οπτικούς/εικονικούς μαθητές: Δημιουργία ενός διαδραστικού ψηφιακού ημερολογίου με εικόνες και πληροφορίες για την εξέλιξη της ανάπτυξης φυτών που θα καλλιεργήσουν στην τάξη.
• Για ακουστικούς μαθητές: Συμμετοχή σε podcast ή δημιουργία σύντομων ηχητικών ηχογραφήσεων σχετικά με τη σημασία των φυτών και τις απειλές για τη βιοποικιλότητά τους.
• Για μαθητές που μαθαίνουν μέσω της κίνησης: Εφαρμογή βιωματικών δραστηριοτήτων, όπως φυτεύσεις στην αυλή του σχολείου ή ένα παιχνίδι ρόλων στο οποίο οι μαθητές και οι μαθήτριες θα “ενσαρκώσουν” διαφορετικά φυτικά είδη και θα προσπαθήσουν να υπερασπιστούν τη σημασία τους στο οικοσύστημα.
• Για μαθητές που μαθαίνουν μέσω της ανάγνωσης/γραφής: Ανάπτυξη ενός μικρού ερευνητικού άρθρου ή συγγραφή ενός δοκιμίου σχετικά με τη “φυτική τύφλωση” και το πώς αυτή μπορεί να ξεπεραστεί.

➡ Εκπαιδευτικά οφέλη: Προωθεί τη διαφοροποίηση στη μάθηση, ενισχύει την εμπλοκή όλων των μαθητών και μαθητριών και επιτρέπει την ενσωμάτωση ποικίλων μαθησιακών στυλ, ενισχύοντας παράλληλα την κατανόηση της σημασίας των φυτών.