Ιοί και Βακτήρια: Αντιλήψεις και Εκπαίδευση μετά την Πανδημία

Το άρθρο “Bacteria are not viruses; viruses are more malicious” [Rönner, A. C., Jakobsson, A., & Gericke, N. (2023). “Bacteria are not viruses; viruses are more malicious” – young pupils’ understanding of bacteria and viruses in the aftermath of COVID-19. Journal of Biological Education, 58(5), 1434–1447. https://doi.org/10.1080/00219266.2023.2247409] εξετάζει τις αντιλήψεις μαθητών/μαθητριών ηλικίας 10-12 ετών σχετικά με τα βακτήρια και τους ιούς, εστιάζοντας στο πώς η πανδημία COVID-19 επηρέασε την κατανόησή τους.

Η έρευνα διεξήχθη στη Σουηδία και βασίστηκε σε ημιδομημένες συνεντεύξεις και αναλύσεις σχεδίων που δημιούργησαν οι συμμετέχοντες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η πανδημία αύξησε το ενδιαφέρον για τους ιούς, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και νέες παρανοήσεις. Οι περισσότεροι μαθητές και μαθήτριες θεωρούσαν ότι οι ιοί είναι πιο επικίνδυνοι από τα βακτήρια και συχνά τους απέδιδαν ανθρωπομορφικά ή κακόβουλα χαρακτηριστικά. Επιπλέον, μεγάλο μέρος των συμμετεχόντων πίστευε λανθασμένα ότι οι ιοί είναι μεγαλύτεροι από τα βακτήρια, πιθανώς λόγω των εκπαιδευτικών εικόνων που απεικονίζουν τους ιούς σε μεγέθυνση. Τα σχέδια των μαθητών και μαθητριών έδειξαν ότι οι ιοί αναπαρίστανται συχνά ως σφαιρικά σωματίδια με προεξοχές, μια εικόνα που επηρεάστηκε από τη δημοσιότητα που έλαβε ο SARS-CoV-2.

Η έρευνα αποκάλυψε επίσης παρανοήσεις σχετικά με τον τρόπο μετάδοσης των ιών και των βακτηρίων. Πολλοί μαθητές και μαθήτριες νόμιζαν ότι οι ιοί έχουν δική τους κίνηση ή ότι μεταφέρονται στον αέρα όπως η σκόνη, ενώ λίγοι γνώριζαν ότι απαιτούν ξενιστή για την αναπαραγωγή τους. Επίσης, κάποιοι θεώρησαν ότι τα βακτήρια μπορούν να παράγουν ιούς ή ότι οι ιοί επιτίθενται αποκλειστικά σε βακτήρια. Επιπλέον, η πανδημία COVID-19 επηρέασε σημαντικά τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την επικινδυνότητα των μικροοργανισμών, καθώς οι περισσότεροι μαθητές και μαθήτριες θεωρούσαν πριν την πανδημία ότι τα βακτήρια είναι πιο επικίνδυνα, ενώ μετά την πανδημία η αντίληψη αυτή αντιστράφηκε προς τους ιούς. Παρόλο που οι μαθητές και οι μαθήτριες μπορούσαν να συνδέσουν τον COVID-19 με έναν ιό, είχαν δυσκολία να αναγνωρίσουν άλλες ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις.Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η διδασκαλία της μικροβιολογίας στα σχολεία πρέπει να εστιάσει περισσότερο στη σαφή διάκριση μεταξύ βακτηρίων και ιών, στη σωστή κατανόηση της κλίμακάς τους και στην αποδόμηση των μύθων που σχετίζονται με την παθογένειά τους.

Η εκπαιδευτική αξιοποίηση αυτών των ευρημάτων μπορεί να γίνει μέσω της διερευνητικής μάθησης, όπου οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να διεξάγουν έρευνα σχετικά με τους μικροοργανισμούς στο περιβάλλον τους, να συλλέξουν δεδομένα για το πού βρίσκονται και πώς επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία και να παρουσιάσουν τα ευρήματά τους στην τάξη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, αναπτύσσουν κριτική σκέψη και εξοικειώνονται με τη σωστή επιστημονική μεθοδολογία.

Στη διαφοροποιημένη διδασκαλία, μπορούν να εφαρμοστούν δραστηριότητες που ανταποκρίνονται σε διαφορετικά μαθησιακά στυλ, όπως η δημιουργία αφίσας για τη σύγκριση βακτηρίων και ιών, η συγγραφή ενός μικρού άρθρου σχετικά με την ιστορία των εμβολίων ή η συμμετοχή σε ένα θεατρικό δρώμενο που παρουσιάζει τη μόλυνση ενός οργανισμού από ιό και την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο συνδυασμός αυτών των προσεγγίσεων μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός επιστημονικού γραμματισμού που επιτρέπει στους μαθητές και τις μαθήτριες να διαχωρίζουν την πραγματικότητα από τις παρανοήσεις και να αποκτούν μια ορθολογική αντίληψη για τον μικροσκοπικό κόσμο.

Εκπαιδευτική Αξιοποίηση

Μέσω της Διερευνητικής Μάθησης

Δραστηριότητα: “Μικροοργανισμοί σε δράση”

• Οι μαθητές και οι μαθήτριες ερευνούν την παρουσία βακτηρίων και ιών σε διαφορετικά περιβάλλοντα (π.χ., σχολείο, σπίτι, φύση).
• Συλλέγουν δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές και παρουσιάζουν τα ευρήματά τους μέσω αφισών ή παρουσιάσεων.
• Αναλύουν πώς διαφέρουν οι μέθοδοι μετάδοσης και πρόληψης μεταξύ βακτηρίων και ιών.
• Συζητούν την εξέλιξη των παθογόνων και την ανάπτυξη εμβολίων.

Οφέλη: Ενίσχυση της κριτικής σκέψης, της έρευνας και της σύνδεσης επιστήμης-κοινωνίας.

---

Μέσω της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας

Δραστηριότητα: “Ιοί και βακτήρια: Μύθοι και πραγματικότητα”

• Για οπτικούς/εικονικούς μαθητές: Δημιουργία αφίσας που συγκρίνει βακτήρια και ιούς.
• Για ακουστικούς μαθητές: Συμμετοχή σε podcast όπου παρουσιάζουν βασικές πληροφορίες.
• Για μαθητές που μαθαίνουν μέσω της κίνησης: Εκτέλεση δραματοποιημένης αναπαράστασης της μόλυνσης και της ανοσολογικής απόκρισης.
• Για μαθητές που μαθαίνουν μέσω της ανάγνωσης: Συγγραφή άρθρου σχετικά με την αντιμετώπιση των μολυσματικών ασθενειών.

Οφέλη: Ενίσχυση της συμμετοχής όλων των μαθητών και μαθητριών, ανάπτυξη επιστημονικού εγραμματισμού.