Καλλιεργώντας την επιστημονική δημιουργικότητα: εργαλεία και προοπτικές

Το άρθρο παρουσιάζει το εργαλείο Comprehensive Scientific Creativity Assessment (C-SCA), σχεδιασμένο για τη μέτρηση της επιστημονικής δημιουργικότητας μαθητών/μαθητριών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το εργαλείο εξετάζει την αποκλίνουσα και συγκλίνουσα σκέψη, την επιστημονική γνώση και τα κίνητρα. Στόχος είναι η κατανόηση της δημιουργικής διαδικασίας και η ανάπτυξη προσαρμοσμένων μεθόδων διδασκαλίας.

Μέσα από δύο αξιολογήσεις, το εργαλείο δοκιμάστηκε σε 347 μαθητές/μαθήτριες, εστιάζοντας στη διασταυρωμένη αξιολόγηση αποκλίνουσας σκέψης, με κριτήρια όπως ευχέρεια, ευελιξία και πρωτοτυπία, και συγκλίνουσας σκέψης, με κριτήρια λογικότητας και εμβάθυνσης. Τα ευρήματα υποστηρίζουν την αξιοπιστία και εγκυρότητα του εργαλείου, με έμφαση στη βελτίωση της διαδικασίας κατηγοριοποίησης, που εξαλείφει προκαταλήψεις και υποκειμενικότητα στη βαθμολόγηση. Τα κίνητρα κατηγοριοποιούνται ως εγγενή (ενδιαφέρον/απόλαυση) και εξωγενή (επιβράβευση/αναγνώριση).

Οι αναλύσεις έδειξαν ότι οι μαθητές/μαθήτριες με υψηλή επιστημονική γνώση επιτυγχάνουν καλύτερα στις συγκλίνουσες εργασίες. Επίσης, παρατηρήθηκε ότι η εξωγενής κινητοποίηση έχει αρνητική επίδραση στην αποκλίνουσα σκέψη. Ένα από τα κεντρικά συμπεράσματα είναι η αλληλοϋποστήριξη αποκλίνουσας και συγκλίνουσας σκέψης, υποδεικνύοντας τη σημασία της ενσωμάτωσης δημιουργικών και αναλυτικών μεθόδων στην εκπαίδευση για την ανάπτυξη επιστημονικής δημιουργικότητας.

Οι διαφορές βάσει φύλου δεν ήταν ιδιαίτερα έντονες, αλλά τα αγόρια υπερείχαν σε επιστημονικές γνώσεις, ενώ τα κορίτσια υπερείχαν σε συγκεκριμένα συγκλινόντα καθήκοντα. Οικογενειακοί παράγοντες, όπως η μόρφωση και η οικονομική κατάσταση των γονέων, επηρεάζουν τα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι τα παιδιά χωρίς αδέλφια και από εύπορες οικογένειες έχουν υψηλότερη εσωτερική κινητοποίηση. Ωστόσο, η επιστημονική δημιουργικότητα διατηρεί συγκρίσιμα επίπεδα ανεξάρτητα από το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο.

Το εργαλείο παρέχει πρακτικές εφαρμογές για εκπαιδευτικούς, ενισχύοντας τη δημιουργικότητα μέσω προσαρμοσμένων προγραμμάτων. Επισημαίνεται η σημασία των πειραμάτων και της λογικής ανάλυσης για την καλλιέργεια των δεξιοτήτων σκέψης. Η έρευνα προτείνει στρατηγικές βελτίωσης του εργαλείου, όπως η προσθήκη διαφορετικών θεματικών και η καλύτερη διαχείριση χρόνου στις αξιολογήσεις, ώστε να μειωθούν οι περιορισμοί που επηρεάζουν την αξιοπιστία. Συνολικά, η έρευνα συμβάλλει στην κατανόηση των πολυδιάστατων πτυχών της επιστημονικής δημιουργικότητας και στη σύνδεσή τους με παράγοντες όπως το φύλο, τα κίνητρα και η γνώση, παρέχοντας χρήσιμα εργαλεία για τη βελτίωση της επιστημονικής εκπαίδευσης.

Η πλήρης αναφορά του άρθρου είναι: Xu, S., Reiss, M. J., & Lodge, W. (2025). Validation and Use of the Comprehensive Scientific Creativity Assessment (C-SCA) Instrument for Secondary School Students. Creativity Research Journal, 1–18. https://doi.org/10.1080/10400419.2024.2448995